Neeltje Andries

Zij was een houthandelaarster in de 16e eeuw in Schiedam. Er is niet zoveel bekend over haar leven tot ongeveer haar 65e jaar. Over de periode daarna zijn een aantal zaken echter wel nauwkeurig vastgelegd. Want wat was het geval…Neeltje wordt beschuldigd van tovenarij. Vijf jaar eerder was ook al eens een halfslachtige poging gewaagd, maar dat was vrij snel opgelost nadat ze zich vrijwillig had laten opsluiten. Mensen konden dan met bewijzen komen, maar niemand diende een aanklacht in. Haar naam was gezuiverd en toekomstige kwaadsprekers kregen een boete. Mooooi, opgelost, zou je denken, maar helaas.

Want 5 jaar daarna waren er nieuwe beschuldigingen. Ze zou een vrouw hebben ziek getoverd. Die braakte vissen, spijkers en messen…met de punt naar boven. Verder had ze een miskraam veroorzaakt, gezorgd dat een schip was vergaan, huisraad doen laten verdwijnen, geürineerd in de kamer van iemand die ze had betoverd, ze had op een kermis gedanst en een liedje gezongen en, met andere vrouwen, gedanst met duivels in mannengedaanten. Dat was allemaal meteen opgehouden, zei men, toen Neeltje was vertrokken van Schiedam naar Den Haag om zich weer vrijwillig te laten opsluiten, maar nu voor het Hof van Holland. Ze durfde dat aan omdat er wel 42 mensen die voor haar wilde getuigen. Het waren invloedrijke burgers die verklaarden dat ze een goede buur en een eerzame, deugzame vrouw was.

De 9 getuigenissen tegen haar maakten echter zoveel indruk dat ze werd veroordeeld tot verscherpt verhoor, desnoods met de pijnbank. Dat was vaak een enkele reis naar de dood, want de bekentenis werd afgedwongen en vervolgens wachtte de brandstapel of verdrinking. Neeltje zat daar niet op wachten en ging in beroep bij de Hoge Raad. Die oordeelde in 1e instantie: geen pijnbank, maar wel opsluiting. Neeltje verdedigde zichzelf: ze was een vrouw van eer, zonder misdaden en had zich altijd zo gedragen zoals een vrouw van eer betaamde. En, trouwens, door de beschuldigingen liep ze inkomsten mis met de houthandel. Tot overmaat van ramp overleed haar echtgenoot in de tussentijd. Vervolgens had de Schiedamse rechter een oogje op haar erfdeel want ja, zij was er toch niet. Uiteindelijk werd ze vrijgesproken en kon ze zelfs haar erfdeel behouden! Ze moest wel zelf voor haar verblijf in de gevangenis betalen.

Dit proces is heel belangrijk geweest voor de jurisprudentie, want sindsdien was het vrijwel onmogelijk om een vrouw, die van toverij was beschuldigd, te vervolgen. Zij heeft hiermee niet alleen haar eigen leven, maar ook dat van vele andere vrouwen gered.

Op de afbeelding zie je niet Neeltje Andries en dient dus ter illustratie.